Terapia behawioralna (Applied Behavior Analysis ABA) jest podstawową formą terapii edukacyjnej dzieci i młodzieży ze spektrum autyzmu, proponowaną przez Przedszkole AMIŚ. Specyfika zaburzeń funkcjonowania dzieci ze spektrum autyzmemu przede wszystkim w sferze kontaktów społecznych i komunikacji, stanowi ogromne wyzwanie dla rodziców, nauczycieli i terapeutów. Wiele tradycyjnych form oddziaływania terapeutycznego okazuje się nieskutecznych w zetknięciu z tak szerokim zakresem deficytów rozwojowych. Obecnie najlepsze rezultaty (o czym świadczą obiektywne badania), przynosi wcześnie podjęta, intensywna terapia behawioralna, oparta o założenia współczesnej teorii uczenia się.
Behawioralny proces terapeutyczno – edukacyjny polega na kształtowaniu u dziecka jak największej ilości zachowań adaptacyjnych, które rozwiną jego niezależność i umożliwią mu efektywne funkcjonowanie w środowisku.
Drogą do tego celu jest systematyczne wzmacnianie (nagradzanie) coraz bardziej zbliżonych do docelowych form zachowania. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu ważnych dla dziecka wzmocnień (nagród). W pierwszym etapie terapii są to zazwyczaj tzw. wzmocnienia pierwotne, w postaci smakołyków lub preferowanych przez dziecko zabawek, aktywności (może to być także przyzwolenie na zachowania autostymulacyjne). Później, dzięki uczeniu się, coraz większego znaczenia nabierają wzmocnienia społeczne.
W terapii behawioralnej istotne jest ścisłe kontrolowanie sytuacji, w których zachowanie przebiega. Oznacza to, że należy w odpowiedni sposób wydawać polecenia. W pierwszej fazie terapii powinny być one krótkie i bardzo konkretne. Kontrolowanie sytuacji polega również na umiejętnym wprowadzaniu i wycofywaniu różnorodnych podpowiedzi (manualnych, wizualnych, werbalnych, itp.). Temu samemu celowi służy wprowadzanie do środowiska terapeutycznego wyraźnej struktury czasowo – przestrzennej.
Prowadząc terapię z dziećmi ze spektrum autyzmu konieczne jest rozbijanie umiejętności złożonych na bardzo drobne elementy składowe, z których każdy musi być uczony oddzielnie. Natomiast nowe umiejętności są dokładane do już istniejących (opanowanych). Z tego powodu Lovaas i Smith porównali nauczanie dzieci z autyzmem do budowania piramid.
Tempo uczenia się dzieci z autystycznym spektrum jest bardzo zróżnicowane, jednakże większość z nich wymaga bardzo wielu powtórzeń dla opanowania nowych umiejętności. Umiejętności te muszą być następnie ćwiczone w różnych miejscach, z różnymi osobami oraz na różnych przedmiotach, aby mogły zostać zgeneralizowane, tzn. aby dziecko zaczęło je wykorzystywać na co dzień, w swoim naturalnym środowisku. Idealnym rozwiązaniem jest tu stopniowe przechodzenie od nauczania indywidualnego do nauczania w małej (2-3 osobowej) grupie, a następnie w dużej grupie rówieśników (grupa przedszkolna, klasa szkolna).
Podczas zajęć terapeutyczno – edukacyjnych realizujemy 3 najbardziej podstawowe cele terapii behawioralnej (ABA), a mianowicie:
- Rozwijanie zachowań deficytowych (czyli zachowanń, które uważa się za normalne i pożądane u dziecka w pewnym wieku, a które u danego dziecka występują zbyt rzadko lub nie występują wcale – np. motywacja, naśladowanie, prawidłowa mowa, okazywanie uczuć, zabawa tematyczna, samoobsługa itp.).
- Redukowanie zachowań niepożądanych (czyli: zachowań destrukcyjnych, agresywnych i autoagresywnych, autostymulacyjnych, rytualistycznych, zakłócających naukę, nieprawidłowych reakcji emocjonalnych, odmawianie jedzenia, nieprawidłowa mowa).
- Generalizowanie i utrzymywanie efektów terapii w czasie (zachowanie jest zgeneralizowane, wówczas gdy jest trwałe, pojawia się w różnych środowiskach, w obecności różnych osób oraz rozszerza się na zachowania pokrewne. Jeżeli generalizacja nie następuje, terapia ma jedynie ograniczoną wartość).
Ostatecznym celem terapii jest nauczenie dziecka jak uczyć się od normalnego środowiska i jak oddziaływać na to środowisko, aby konsekwentnie przynosiło pozytywne rezultaty dziecku, jego rodzinie i innym ludziom.
Realizowana przez nas terapia opiera się na następujących krokach:
Analiza poziomu funkcjonowania dziecka
(w poparciu o badanie profilu psycho-edukacyjnego testem PEP-R)
↓↓
Wybór zachowań pożądanych
↓↓
Wybór metod
↓↓
Rejestrowanie rezultatów
↓↓
Ocena rezultatów
Podczas prowadzenia terapii behawioralnej niezwykle istotne jest, aby przez cały czas wszystkie obserwowalne zachowania dziecka analizować w odniesieniu do normy wiekowej. Jest to warunek określenia deficytów dziecka, co z kolei koordynuje możliwość jasnego określenia celów pracy terapeutycznej.
